I. DI TÍCH QUỐC GIA ĐẶC BIỆT TẠI QUẢNG TRỊ
Quảng Trị hiện có 4 di tích quốc gia đặc biệt với tổng cộng 28 địa điểm di tích thành phần. Đây là những di tích có giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa và kiến trúc, được Nhà nước công nhận và bảo vệ.
1. Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt “Thành cổ Quảng Trị và những địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm năm 1972”
Được xếp hạng theo Quyết định số 2383/QĐ-TTg ngày 09/12/2013, di tích này gồm 7 địa điểm thành phần:
- Thành cổ Quảng Trị (Phường II, thị xã Quảng Trị): Xây dựng từ năm 1809 dưới triều vua Gia Long, ban đầu được làm bằng đất, sau đó được vua Minh Mạng cho xây lại bằng gạch vào năm 1837. Thành cổ là di tích lịch sử đánh dấu cuộc chiến đấu 81 ngày đêm năm 1972 của quân và dân ta.
- Ngã ba và Nhà thờ Long Hưng (xã Hải Phú, Hải Lăng)
- Nhà thờ Tri Bưu (Phường II, thị xã Quảng Trị)
- Trường Bồ Đề (Phường III, thị xã Quảng Trị)
- Bến sông Thạch Hãn (bao gồm bờ Nam và bờ Bắc)
- Chốt Long Quang (xã Triệu Trạch, huyện Triệu Phong)
- Chốt Ngô Xá Tây (xã Triệu Trung, huyện Triệu Phong)
2. Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt “Đôi bờ Hiền Lương – Bến Hải”
Được xếp hạng theo Quyết định số 2383/QĐ-TTg ngày 09/12/2013, di tích này gồm 6 địa điểm thành phần:
- Khu vực đôi bờ cầu Hiền Lương: Nằm trên sông Bến Hải, là biểu tượng của sự chia cắt hai miền Nam – Bắc theo Hiệp định Geneva 1954. Cầu Hiền Lương có lan can sơn 2 màu xanh và vàng biểu trưng cho đường ranh giới tại vĩ tuyến 17.
- Đồn công an Cửa Tùng (thị trấn Cửa Tùng, huyện Vĩnh Linh)
- Bến đò Cửa Tùng (Bến đò A, thị trấn Cửa Tùng)
- Bến đò Tùng Luật (Bến đò B, xã Vĩnh Giang)
- Bến đò Luỹ (Bến đò C, xã Vĩnh Giang)
- Bến đò Thượng Đông và Dục Đức (xã Vĩnh Sơn)
3. Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt “Đường Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh”
Được xếp hạng theo Quyết định số 2383/QĐ-TTg ngày 09/12/2013 và bổ sung theo Quyết định số 1820/QĐ-TTg ngày 24/12/2018, di tích này gồm 7 địa điểm thành phần:
- Cầu treo Bến Tắt (xã Linh Trường, huyện Gio Linh)
- Nghĩa trang liệt sỹ quốc gia Trường Sơn (xã Linh Trường, huyện Gio Linh)
- Cầu treo Đakrông (xã Đakrông, huyện Đakrông)
- Khe Hó (xã Vĩnh Hà, huyện Vĩnh Linh)
- Sở chỉ huy Bộ tư lệnh 559 (huyện Gio Linh)
- Cảng quân sự Đông Hà (phường II, thành phố Đông Hà)
- Bến thuyền làng Mai Xá (xã Gio Mai, huyện Gio Linh)
4. Di tích lịch sử – kiến trúc nghệ thuật quốc gia đặc biệt “Địa đạo Vịnh Mốc và hệ thống làng hầm Vĩnh Linh”
Được xếp hạng theo Quyết định 2408/QĐ-TTg ngày 31/12/2014, di tích này gồm 8 địa điểm thành phần:
- Địa đạo Vịnh Mốc (xã Kim Thạch, huyện Vĩnh Linh): Công trình quân sự – dân sự độc đáo được xây dựng từ năm 1965-1966, bao gồm hệ thống 3 tầng hầm với chiều dài 1.060m và 13 cửa ra vào.
- Hệ thống địa đạo Hiền Dũng (xã Vĩnh Hòa)
- Địa đạo Hương Nam (xã Kim Thạch)
- Địa đạo Troong Môn – Cửa Hang (xã Kim Thạch)
- Địa đạo Thôn Roọc và các địa đạo Hải quân (xã Kim Thạch)
- Địa đạo Mũi Si (thị trấn Cửa Tùng)
- Địa đạo 61 (thị trấn Cửa Tùng)
- Địa đạo Hải quân (xã Trung Nam)
II. DANH LAM THẮNG CẢNH VÀ ĐIỂM DU LỊCH NỔI TIẾNG
1. Danh thắng thiên nhiên
Bãi biển Cửa Tùng (huyện Vĩnh Linh): Được mệnh danh là “Nữ hoàng của các bãi biển” với bờ cát trắng mịn, nước biển trong xanh và những bãi đá ngầm tạo nên một vịnh nhỏ khuất gió.
Đảo Cồn Cỏ: Hòn đảo nhỏ cách cảng Cửa Việt khoảng 15 hải lý về phía đông, nổi tiếng với bờ biển xanh ngắt, những bãi đá bazan độc đáo và hệ sinh thái phong phú với hơn 267 loài sinh vật biển, 50 loài rong biển và hơn 100 loài san hô.
Mũi Trèo (thôn Hướng Bắc, xã Vĩnh Kim, huyện Vĩnh Linh): Một mũi đá hướng ra biển cao khoảng 40m so với mực nước biển, được bao quanh bởi biển cả rộng lớn xanh trong một bên và cánh rừng nguyên sinh xanh um bên còn lại.
Thác Tà Puồng (xã Hướng Việt, huyện Hướng Hóa): Cụm danh thắng gồm 1 động và 2 thác nước, nằm sâu trong cánh rừng nguyên sinh, thu hút du khách bởi vẻ đẹp hoang sơ và làn nước mát lạnh.
Đỉnh Cu Vơ (xã Hướng Linh, huyện Hướng Hóa): Điểm săn mây lý tưởng ở độ cao 1.617m, từ đây có thể ngắm nhìn cảnh quan núi non hùng vĩ, hồ thủy điện Rào Quán và cánh đồng điện gió.
Thác Chênh Vênh (huyện Hướng Hóa): Thác nước cao 20m đổ từ vách núi, tạo bọt trắng xóa giữa khung cảnh rừng núi hoang sơ.
Núi Talung (xã Đakrông): Dãy núi nổi tiếng với cánh rừng gỗ quý và nhiều câu chuyện lịch sử liên quan.
2. Làng cổ và điểm du lịch văn hóa
Làng cổ Bích La: Ngôi làng có lịch sử hơn 500 năm, nổi tiếng là nơi sản sinh nhiều nhân tài cho đất nước. Làng mang đậm nét văn hóa truyền thống với những ngôi nhà rêu phong, mái ngói âm dương và lễ hội đình Bích La hàng năm.
Làng Đại An Khê (xã Hải Thượng, huyện Hải Lăng): Làng quê cổ kính với hàng xà cừ cổ thụ rợp bóng và làng nghề gói bánh chưng, bánh tét truyền thống.
Chợ phiên Cam Lộ (huyện Cam Lộ): Chợ phiên hình thành từ thế kỷ XVI, họp 6 phiên một tháng vào các ngày mùng 3, 8, 13, 18, 23, 28 âm lịch, mang đậm bản sắc văn hóa Quảng Trị.
Thánh địa La Vang (xã Hải Phú, huyện Hải Lăng): Trung tâm hành hương quan trọng của Công giáo Việt Nam với Vương cung thánh đường Đức Mẹ La Vang làm trung tâm, thu hút hàng chục nghìn tín hữu hành hương mỗi năm.
3. Di tích lịch sử cấp quốc gia khác
Đình làng Câu Nhi (làng Câu Nhi, xã Hải Tân, huyện Hải Lăng): Công trình kiến trúc được xây dựng từ thời Lê Sơn (1428-1433), giữ được vẻ đẹp kiến trúc truyền thống dù đã trải qua nhiều lần trùng tu.
Nhà lưu niệm Tổng bí thư Lê Duẩn (thôn Hậu Kiên, xã Triệu Thành, huyện Triệu Phong): Nơi thờ cúng và lưu giữ những kỷ vật của cố Tổng bí thư.
Căn cứ quân sự Dốc Miếu (xã Gio Phong, huyện Gio Linh): Cùng với Cồn Tiên, đây là hai địa điểm mang ý nghĩa lịch sử quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.
Sân bay Tà Cơn (thôn Hòa Thành, xã Tân Hợp, huyện Hướng Hóa): Di tích ghi lại những dấu ấn của quân và dân ta trong thời kháng chiến chống Mỹ giai đoạn 1966-1968.
Nhà tù Lao Bảo (thôn Duy Tân, thị trấn Lao Bảo): Một trong 5 nhà tù lớn nhất khu vực Đông Dương, nơi giam giữ nhiều nhà cách mạng cộng sản nổi tiếng.
Chùa Sắc Tứ Tịnh Quang (thị trấn Ái Tử, huyện Triệu Phong): Ngôi chùa có lịch sử lâu đời từ năm 1739, chịu ảnh hưởng sâu sắc của Phật giáo xứ Đàng Trong, được công nhận là di tích lịch sử quốc gia năm 1991.
III. THỐNG KÊ DI TÍCH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
Ngoài các di tích quốc gia đặc biệt kể trên, Quảng Trị còn có hệ thống di tích cấp tỉnh đồ sộ với:
- 438 di tích thuộc loại hình lịch sử
- 17 di tích thuộc loại hình khảo cổ
- 42 di tích thuộc loại hình kiến trúc nghệ thuật
- 6 di tích thuộc loại hình danh lam thắng cảnh
IV. KẾT LUẬN
Quảng Trị – vùng đất “địa linh nhân kiệt” không chỉ nổi tiếng với những chiến tích hào hùng trong lịch sử dân tộc mà còn là nơi sở hữu nhiều danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử, văn hóa đặc sắc. Đây là những tài sản vô giá cần được bảo tồn và phát huy, đồng thời là tiềm năng to lớn để phát triển du lịch Quảng Trị trong tương lai.
Các danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử tại Quảng Trị không chỉ là nơi để người dân trong nước và quốc tế tìm hiểu về lịch sử đấu tranh anh dũng của dân tộc Việt Nam, mà còn là điểm đến để chiêm ngưỡng vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ của thiên nhiên và khám phá nét văn hóa đặc sắc của vùng đất miền Trung.
Thông qua việc tham quan, tìm hiểu các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh tại Quảng Trị, chúng ta không chỉ được hòa mình vào không gian thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn hiểu hơn về giá trị lịch sử, văn hóa của dân tộc, từ đó có thêm niềm tự hào và trách nhiệm gìn giữ, phát huy những di sản quý báu này.
